Kiedy myślimy o zmianie klimatu, widzimy topniejące lodowce, pożary lasów i gwałtowne burze. Ale mniej oczywiste – i dużo groźniejsze – są skutki, jakie kryzys klimatyczny wywiera na nas samych: na nasze zdrowie, edukację, zdolność do pracy i rozwój społeczny. Kapitał ludzki, czyli to, co jako społeczeństwo mamy najcenniejszego, znajduje się dziś pod coraz większą presją.

Od Nowego Orleanu po południową Azję, ekstremalne zjawiska pogodowe niszczą szkoły, wypychają ludzi z rynków pracy i pogłębiają nierówności. Nauka jest jednoznaczna: zmiana klimatu nie tylko zmienia środowisko – zmienia nas.

• Obniżona odporność społeczeństwa

Kapitał ludzki to całokształt zasobów wiedzy, umiejętności, zdrowia i zdolności adaptacyjnych jednostek, które umożliwiają im produktywne uczestnictwo w życiu gospodarczym i społecznym. Obejmuje on zarówno formalne wykształcenie, jak i stan zdrowia, kompetencje społeczne, kreatywność oraz zdolność do uczenia się i wprowadzania innowacji. W dobie przyspieszających zmian klimatycznych kapitał ludzki staje się nie tylko elementem rozwoju, ale także czynnikiem decydującym o odporności społeczeństw na wstrząsy klimatyczne i gospodarcze.

Zmiana klimatu wpływa na kształtowanie potencjału społeczeństw na wielu poziomach. Przede wszystkim prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia publicznego – wzrost temperatur, częstsze fale upałów oraz pogorszenie jakości powietrza przyczyniają się do zwiększenia zachorowalności na choroby układu krążenia, oddechowego i nerwowego. Według danych Banku Światowego zmiany klimatu już dziś zwiększają ryzyko zgonów wśród najbardziej narażonych grup, takich jak dzieci, osoby starsze i mieszkańcy ubogich obszarów miejskich. Upały wpływają również na funkcjonowanie układu poznawczego, co obniża zdolność do koncentracji i uczenia się, a w konsekwencji może negatywnie rzutować na wyniki edukacyjne młodych ludzi.

• Edukacja pod presją

Edukacja, kluczowy komponent kapitału ludzkiego, również znajduje się pod presją. Przerwy w nauce spowodowane ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak powodzie, huragany czy pożary, mają trwały wpływ na jakość kształcenia, szczególnie w regionach o niskiej infrastrukturze cyfrowej. W przytaczanych już badaniach Banku Światowego wskazano, że w wielu krajach rozwijających się dzieci tracą tygodnie, a nawet miesiące nauki z powodu katastrof klimatycznych, co pogłębia już istniejące nierówności edukacyjne i społeczne.

Ekstremalne zjawiska pogodowe, jak huragany czy tornada, niosą również długofalowe skutki dla kapitału ludzkiego. Dobitnym przykładem jest huragan Katrina z 2005 roku. Badania wykazały, że w ciągu dwóch miesięcy po tej katastrofie zatrudnienie w stanie Luizjana spadło o 241 000 miejsc pracy, co stanowiło 12% całkowitego zatrudnienia. Największe straty dotknęły sektory edukacji, zdrowia, handlu i usług komunalnych. Ponadto osoby o niskich dochodach doświadczyły znacznego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego i fizycznego. Badania wykazały również, że uczniowie dotknięci katastrofą osiągali gorsze wyniki edukacyjne, a młodzież rzadziej podejmowała studia wyższe. Co więcej, ekstremalne zjawiska pogodowe powodujące straty majątkowe powyżej 500 dolarów na osobę obniżały wartość netto kapitału ludzkiego o średnio 505 dolarów w danym hrabstwie.

Klimat wpływa także bezpośrednio na produktywność pracy. Badania opublikowane przez National Bureau of Economic Research wykazały, że wzrost średniej temperatury o jeden stopień Celsjusza może prowadzić do spadku światowego PKB aż o 12% . Dotyczy to zwłaszcza sektorów zależnych od warunków atmosferycznych – takich jak rolnictwo, budownictwo czy transport – gdzie wysokie temperatury i wilgotność znacznie ograniczają wydajność pracy fizycznej. Jednocześnie rosnące koszty zdrowotne, migracje klimatyczne i destabilizacja społeczna prowadzą do spadku kapitału społecznego i zaufania, co dodatkowo utrudnia wzrost gospodarczy.

W kontekście innowacyjności, zmiany klimatu działają zarówno jako zagrożenie, jak i impuls do działania. Z jednej strony coraz częstsze katastrofy klimatyczne zmuszają państwa do przekierowywania zasobów z badań i rozwoju na reagowanie kryzysowe, co może spowolnić postęp technologiczny. Z drugiej – rośnie znaczenie innowacji środowiskowych i technologii zielonych. Tylko w sektorze rolnictwa w USA konieczne jest zwiększenie inwestycji publicznych w badania i rozwój o 5,2–7,8% rocznie do 2050 roku, aby utrzymać produktywność w obliczu rosnących temperatur i zmiennych opadów, co przekłada się na dodatkowe 208 do 434 miliardów dolarów inwestycji.

• (Nie)Sprawiedliwość klimatyczna

Nierówny rozkład skutków zmiany klimatu stanowi kolejne wyzwanie. Społeczności o niskich dochodach, zwłaszcza w krajach rozwijających się, są szczególnie podatne na negatywne skutki utraty kapitału ludzkiego – nie tylko ze względu na słabsze systemy opieki zdrowotnej i edukacji, ale także z powodu mniejszej zdolności adaptacyjnej. To prowadzi do pogłębienia nierówności zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między państwami. Sprawiedliwa transformacja klimatyczna musi więc uwzględniać konieczność inwestowania w zdrowie, edukację i możliwości rozwojowe najbardziej narażonych grup.

Wreszcie, badania wskazują, że edukacja ma kluczowe znaczenie nie tylko dla rozwoju kapitału ludzkiego, ale również dla kształtowania postaw społecznych wobec kryzysu klimatycznego. Osoby lepiej wykształcone częściej popierają polityki klimatyczne, podejmują świadome decyzje konsumenckie i angażują się w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Kolejne badanie przeprowadzone przez National Bureau of Economic Research dowodzi, że edukacja jest jednym z najistotniejszych czynników kształtujących postawy proekologiczne obywateli.

Zmiana klimatu i ekstremalne zjawiska pogodowe mają rozległy i coraz bardziej mierzalny wpływ na kapitał ludzki, obniżając produktywność, pogarszając stan zdrowia, zakłócając edukację i ograniczając potencjał innowacyjny społeczeństw. Przeciwdziałanie tym skutkom wymaga systemowych działań: inwestycji w edukację, zdrowie, innowacje technologiczne i polityki wspierające najbardziej wrażliwe grupy społeczne. Kapitał ludzki staje się dziś nie tylko czynnikiem rozwoju, ale także fundamentem adaptacji do przyszłości zdominowanej przez zmieniający się klimat.

CZYTAJ WIĘCEJ:

Ekstremalny rok dla Europy. Co mówią dane o klimacie?

Przemilczany kryzys. Zmiana klimatu w środkowej Azji

Świat bez PKB. Utopia czy konieczność?

Artykuł Kapitał ludzki w cieniu kryzysu klimatycznego: cicha katastrofa XXI wieku pochodzi z serwisu Blog – Wszystko w Twoich Rękach.

Artkuł pochodzi ze strony Blog – Wszystko w Twoich Rękach.